Resim sanatında, sanatçı önüne boş bir tuval alır ve işe çerçevesi belli boş bir yüzeyle başlar. Sanatçı kafasında oluşturduğu görsel tasarımı, bu boş tuvalin üzerine birer birer ekleyerek eserini oluşturur. Görüleceği gibi buradaki süreç, toplayıcı bir süreçtir.
Fotoğrafçı ise böyle çalışmaz. İçinde bulunduğu mekân, her yöne doğru genişleyen ve süreklilik arz eden bir mekandır. Fotoğrafçı, kafasındaki görsel tasarımı, bu mekân içindeki objeleri, nesneleri ayıklayarak, azaltarak, kadraj içerisinden çıkararak gerçekleştirmeye çalışır. Bu ise ayıklayıcı/çıkarıcı bir süreçtir.
Basitçe, ifade etmek gerekirse; “fotoğraf, ayıklama sanatıdır. Çekim yapılan mekandaki sayısız obje/nesne/varlık içerisinden, sadece anlatılmak istenen konuya hizmet edenleri; kadrajın içerisine almaktır.
Öyle ki, bu obje/nesne/varlık bolluğu içinde çekilen fotoğrafın “ilgi merkezi” olmalı ve anlatılmak istenen konuya dikkat çekmelidir.
İyi bir fotoğraf için ilgi merkezi olması da yetmez. İlgi merkezinin “belirgin” olması gerekir. İşte bu nedenle fotoğrafta kompozisyonu anlatımı önce “belirginlik kuralı” ile başlar.
Her fotoğrafın belli bir mesajı vardır. Bu izleyicilerce, belli bir esneme payı ile, doğru anlaşılmalıdır. Bu esneme herkesin zıt şeyler anlamasına kadar gidiyorsa yeterli belirginlik yok demektir. Ya da fotoğrafın mesajının anlaşılması için altına yazı yazmak gerekiyorsa belirginlikten söz edilemez.
Fotoğrafı belirgin kılmanın birçok yolu vardır. Ancak en etkili yol “sadelik” tir.
“Fotoğraf, ayıklama sanatıdır” demiştik. Fotoğrafın içinde gereksiz hiçbir şey kalmamalı, eskilerin deyimi ile “az ve öz olmalıdır”.
Minimalizm akımı da “(Less is more) Az aslında çoktur” der. Bu videoda SADE fotoğraflar çekmek için kullanabileceğimiz yedi yöntemden bahsedeceğiz.
1) Bakış açısını/bakış yüksekliğini değiştir
Fotoğrafta gereksiz ögeleri ayıklayabilmek için konunuzun 360 derece etrafında dönün. Yere yatın, alt açıyı kontrol edin. Yukarıya çıkın, üst açıyı kontrol edin. Bu size, fotoğrafta yapmanız gereken ayıklamalar konusunda yardımcı olacaktır.
Adana’da sırt sırta dayalı banklardan birisinde otururken, arkama iki çocuk geldi. Sattıkları sakızlar sonrası hasılatı bölüşüyorlardı. Dönüp, fotoğraflarını çekmek istedim. Ancak, normal göz hizası; hatta oturur seviyedeki alt açıda da geri plan çok karmaşıktı. Hemen oturduğum bankın üzerine çıkıp üst açıyı kullandım ve tüm geri planı temizlemiş oldum.
Bilecik, Bozcaarmut gölüne yaptığımız bir fotoğraf gezisinde, iskelede yürüyen arkadaşımı karışık arka plandan kurtarmak için yer seviyesine kadar indirdim makinamı.
Aynı mekanda, iskelenin ucundaki arkadaşımı, perspektif içerisinde ve derinliği izleyiciye aktararak çekebilmek için üst açıyı zorladım ve korkulukların simetrik yapısı ve yönlendirici çizgileri oluşturması ile derinlik hissini güçlendirmeye çalıştım.
Eminönü’nde fotoğraf çekmek için gezerken, baloncuklar üfleyen ve elindeki bu ürünü satmaya çalışan ergen çocuk dikkatimi çekti. O bölgenin kalabalığını ayıklamak için çocuğun yanı başında yere yattım ve alt açıdan fotoğrafı alarak hem çocuğu, hem baloncukları temiz bir fona yerleştirmiş oldum.
Kütahya’nın Çamırdık köyüne yaptığımız fotoğraf gezisinde, namaz kılan cemaati caminin diğer detaylarından ayıklayabilmek için, kubbe içindeki balkona tırmanarak hedefime ulaştım.
Afyon Frigfotofest gezisi sırasında, Eber gölü kenarında balerinler fotoğrafçılara poz vermekteydi. Çekim açısı hem insan kalabalığı hem de balerin ile uyumsuz ağaçları, sandalları, kamelyeleri barındırıyordu. Bütün bunları ayıklamak için yere yattım ve kadrajda dengeyi korumak için yakın plandaki otların bir kısmını da net olmayacak bir şekilde kadraja aldım.
2) Zamanlamayı ayarla.
Kadrajı ayıklamak, bazen zamanlama işi haline gelebilir. Kadraj içindeki tüm ögeler yerli yerini bulmuştur ancak beklenmesi gereken bir öge/varlık vardır. Örneklere bakalım.
Vietnam’da bisiklet/motosiklet kullanımını anlatmak üzere bir fotoğraf çekmek istedim. Pozisyonumu aldım, ışık ayarımı ve kadrajıımı yaptım. Ancak, gelen giden insanlar, bisikletliler ve motosikletlilerin üst üste çakışmaması, kadraj içinde belirgin olması için doğru zamanlamayı beklemem gerekti.
Prag sokaklarında, fotoğraf çekmek için dolaşırken bir alt geçidin içindeki geometrik formlar hoşuma gitti. Kadrajı bütünlemek için doğru noktaya birisinin gelmesini beklemekten başka yapacak şey yoktu.
Yazılıkaya’da anıtın boyutlarını ifade etmek için yanında bir insanı da kadraja almak istiyordum. Ancak, anıtın ziyaretçilerinin ortamda dolaşmaları nedeniyle, kadrajımı gereksiz ögelerden ayıklamak için beklemek durumunda kaldım.
Eskişehir’de bir at çiftliğinde atı ve bakıcısını çekmek istedim. Ancak, çiftlik ziyaretçileri, diğer atlar ve diğer hayvanlar ile birlikte; sade, belirgin bir fotoğraf çekmem mümkün olmuyordu. Seyisin birer birer atları ahıra götürdüğünü farkedince, koşarak gittim, pozisyonumu aldım ve tüm kalabalıktan ayıklayarak bu fotoğrafı çektim.
Bursa’nın Yenikaraağaç köyünde, gözlem kulesinden bakarken, göle doğru gitmeye hazırlanan birkaç kayık gördüm. Kulede iken, çekim açımı değiştirmem pek olanaklı değildi. Üst üste çakışmaları ve kadrajdaki kalabalığı ayıklamak için kayıklarından birisinin diğerlerinden bir parça ayrılmasını bekledim ve bu fotoğraf ortaya çıktı.
3) Işığı kolla
Biliyoruz ki ışık fotoğrafın herşeyidir. Işık yok ise fotoğraf da yok. Bazen, kadraj içindeki en güzel ayıklamayı yapmamıza bizzat ışığın kendisi yardımcı olur. Nasıl mı? Örneklerle açıklayalım:
Vietnam’da, grup halinde bu yaşlı çiftin evine gitmiştik ve fotoğraflarını çekmeye başladık. Bu sevimli çiftin fotoğraf içerisinde vurgulanması için, hem evin içindeki kalabalık hem de fotoğrafçı arkadaşlarımızın dağılımını kadrajdan ayıklamak gerekiyordu. Pencereden vuran ışığı kullanarak, bu ışığa göre nokta ölçüm yaparak kadrajın geri kalan bölgelerini ayıklamış oldum.
Yine Vietnam gezisi sırasında, bu küçük kız, küçük bir kulübenin kapısında duruyordu. Kızın başındaki örtü ve gözlerinin rengi öylesini güzel, öylesine dikkat çekici idi ki kadrajdaki başka her şeyin ayıklanması gerekiyordu. Neyse ki yüze vuran gün ışığı bana yardım etti.
Edirne Eski cami içerisinde, dua eden bayanın cam önünde olması; camdan gelen ışığı kullanarak sade, belirgin bir fotoğraf çekmeme yardımcı oldu.
İznik’te fıçı imalatı yapan tatlılar tatlısı amcamızı çekmek için atölyesine düşen parçalı ışığın yardımına başvurdum. Yine ışık alan bölgelerden yaptığım spot ışık ölçümü sayesinde atölyenin geri kalanını karanlıkta bırakmış oldum.
Yine İznik’te gezerken, araba yıkamacı gencin üzerine düşen yanal ışığı ve hortumdan çıkan suyun ışıltılarını gördüm. Spot ışık ölçümü ile suyun ve yıkamacı gencin kontürlerinin öne çıkmasını diğer tüm kalabalığın ayıklanmasını sağladım.
4) Temiz Arka plan/ön plan seç
Temiz bir arka plan “sadelik” için çok önemli bir fırsat yaratır. Bunun için gökyüzü, düz duvar, su yüzeyi vb gibi düz ve göreceli temiz yüzeyleri kullanmak gerekir. Örneklere bakalım.
Vietnam’da çember çevirerek kum tepesinden aşağıya koşan çocuklar, arkadaki tertemiz gökyüzünde ve gölgede kalmış ön planda son derece sade ve etkili fotoğraf vermiş oldular.
Sivrihisar hava gösterileri sırasında arkasından dumanlar atarak gösteri yapan uçak, masmavi gökyüzü içinde tertemiz bir fotoğraf dönüştü.
Tuz gölü fotoğraf gezimiz sırasında, arkadaki günbatımı renkleri ve göldeki yansımalar içinde fotoğrafçı arkadaşım temiz bir arka plan içinde fotoğraflanmış oldu.
Fas’ın kalabalık sokaklarında dolaşırken, duvar dibine oturmuş yaşlı adam, önünden geçen insanları ayıklayacak şekilde doğru zamanlama ile tertemiz bir arka plan sayesinde güzel bir fotoğrafa dönüştü.
Sinop Cezaevi müzesini gezerken, yırtılmış tellerin arasından arkadaşımın ellerinin çıkmasını sağlayarak ve tellerin yarattığı dokulu arka planı da kullanarak bu fotoğrafı çekmiş oldum.
5) Doğa olaylarını kullan
Bazen doğanın kendisi bize sade fotoğraf konusunda çok yardımcı olur.
Milano’da gece vakti, Doumo İl Milano’nun bulunduğu meydana sis çökmüştü. Bu sayede, meydandaki kalabalık ve katedralin yarattığı görsel kalabalığı perdeleyebildim ve ön plandaki bisikletli ve birkaç yürüyen insanı fotoğraflayabildim.
Sivrihisar yakınlarında yoldan geçerken, sürüsünü götüren çobanları ve sürünün yarattığı toz/dumanı gördüm. Hemen tozun ayıklama gücünü kullanarak sade bir fotoğraf çekmiş oldum.
Eber gölü kıyısında, kayıkla yaklaşan kişiyi görüp, bekleyerek ve sabah sisinin sayesinde temiz ve sade fotoğrafa ulaştım.
Ayvalık’ta eski binaların arasında sokaklarda dolaşırken, gün batımına yakın yatay ışığın yarattığı kontürü fark ettim. Yanımdaki oğlumu model olarak kullanarak sokağın kalabalığını ve gereksiz detayları karanlığa gömen bu fotoğrafı çektim.
6) Lensin özelliklerini kullan
Tele zoom lenslerin bloklar arasındaki mesafeyi ortadan kaldırarak perspektif etkisini ve derinliği kaldırdığını, geniş açı lenslerin ise tam tersi bir etki ile yakın objeleri abartılı büyütüp, arkadaki objeleri küçük ve uzak göstererek derinlik hissini beslediğini biliyoruz. Diğer taraftan diyaframı kullanarak alan derinliğini sığ ya da geniş tutabileceğimizi biliyoruz. Lenslerin bu özelliklerini kadrajı sadeleştirmek için neden kullanmayalım.
Vietnam’da balık kurutma tezgahını ve oradaki balıkçıyı arka plandaki kalabalıktan kurtarmak için geniş açı lens kullandım. Böylece tezgah kadrajımın neredeyse 2/3 sini doldurdu ama sade bir fotoğraf oldu.
Venedik maske festivalinde, kuklası ile birlikte sokakta gösteri yapan showmani gereksiz ayrıntılardan ayıklamak için 56mm f/1.2 lens kullanarak bokeh yarattım.
Kütahya porsuk baraj gölü kenarında balıkçı ve sandalını geniş açının yakın planı abartma özelliğini kullanarak çektim ve kadrajı sade tutmayı başardım.
Eskişehir’in tanınmış simalarından olan bu güzel beyefendi ricamızı kırmadı ve bize poz verdi. Geri plandaki tüm kalabalıktan ayıklamak için tele zoom lens ve açık diyafram kullandım.
Eskişehir Kanlıkavak parkında sokak müziği yapan bu delikanlıyı parkın kalabalığından ve geri plandaki evlerden kurtarabilmek için makinamı zemine koydum ve geniş açının ön planı abartma geri planı küçültme özelliği sayesinde belirgin bir fotoğraf çekmiş oldum.
7) Aşırı kontrastı kullan
Bazen, çekim koşulları ve ilave olarak bilgisayar yazılımlarını kullanarak yüksek kontrast yaratmak da bize sade/belirgin fotoğraflar verebilir.
Kütahya’da caminin duvarındaki bu figür önüne arkadaşımı oturtarak fotoğrafı pozladım. Sonra da bilgisayarda kontratı yükselterek detayları ortadan kaldırdım.
İstanbul’da İlahiyat Fakültesi cami içinde, arkada ışıklı kaligrafik yazıyı ve önünde dua eden arkadaşımı kullanarak bu fotoğrafı çektim. Kontrastı oldukça yüksek olan fotoğrafa bilgisayarda yapılan birkaç müdahale ile bu sonuç ortaya çıktı.
Manyas kuş cennetinde, sabahın erken saatlerinde balıkçıl ve balıkçının verdiği bu görüntü, yüksek kontrast ile birlikte güzel/sade bir fotoğrafa dönüşmüş oldu.
Edirne’de saman balyalarını traktör sırtına yerleştiren bu işçinin ters ışıkta fotoğrafını çektim. Sonrasında yazılım marifetiyle kontrastı yükselterek bu fotoğrafı elde etmiş oldum.